Uniwersytet Warszawski: krótka historia 200 lat

Uniwersytet Warszawski powstał 19 listopada 1816 r. na mocy edyktu wydanego przez cara Rosji i króla Polski - Aleksandra I Romanowa. Inicjatorami powstania Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego byli Stanisław Kostka Potocki i Stanisław Staszic. Na początku do istniejących już Szkoły Prawa i Nauk Administracyjnych (założonej  w 1808 r.) oraz Szkoły Lekarskiej (założonej w 1809 r.), dołączono wydział Filozoficzny, Teologicznego oraz Nauk i Sztuk Pięknych. Po kliku latach od daty powstania uniwersytet liczył ponad 800 studentów i 50 profesorów. 

Nadanie dyplomu stanowienia, A. Brodowski, 1828 r.

Nadanie dyplomu stanowienia, A. Brodowski, 1828 r.

Oficjalnym godłem uczelni został orzeł w koronie z rozpostartymi skrzydłami, który trzymał w lewym szponie gałązkę palmy – oznaki cierpliwej pracy, a w prawym lauru –nagrody. Wokół orła widniało pięć gwiazd, symbolizujących pięć pierwszych wydziałów Uniwersytetu. Z końcem 1822 r. pod naciskiem władz carskich godło uległo zmianie. Tradycyjnego, stylizowanego orła otoczonego pięcioma gwiazdkami pomniejszono i umieszczono na piersiach dwugłowego orła carskiego.          

Odcisk pieczęci Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego z oficjalnym godłem Królestwa Polskiego z lat 1823-1831

W marcu 1830 r. król Mikołaj I przemianował uczelnię na Uniwersytet Królewsko- Aleksandrowski (na cześć swojego brata Aleksandra II).  Tego samego roku w listopadzie wybuchło powstanie listopadowe, studenci i pracownicy byli bardzo zaangażowani w działania powstańcze, utworzyli nawet paramilitarną Gwardię Honorową. Po upadku powstania uniwersytet został zamknięty, a większość zbiorów literackich została wywieziona do Petersburga. W 1857 r. otwarto Akademię Medyko- Chirurgiczną, która mieściła dwa wydziały Farmaceutyczny i Lekarski. W 1862 r. dołączono do nich wydziały Prawa i Administracji, Filologiczno- Historyczny i Matematyczno- Fizyczny tym samym reaktywowano uczelnię pod nazwą Szkoła Główna Warszawska. Podczas wybuchu powstania styczniowego uczelnia nadal funkcjonowała, jednak wielu studentów uczestniczyło w walkach. W lutym 1867 r.  pojawił się projekt zmiany polskiej Szkoły Głównej na rosyjski uniwersytet. Nasilająca się rusyfikacja była jedną z przyczyn zmiany nazwy uczelni na Cesarski Uniwersytet i wprowadzenie wykładów rosyjskojęzycznych. Tym samym nastąpiła radykalna wymiana grona profesorów na Rosjan. Spadała też liczba polskich studentów, którzy od początku założenia uczelni stanowili większość. Podczas istnienia Carskiego Uniwersytetu w 1911 r. powstała charakterystyczna, kojarzona do dzisiaj z uniwersytetem Brama Główna. Podczas I wojny światowej Cesarski Uniwersytet został przeniesiony do Rostowa nad Donem, a ostatecznie zamknięty w 1917 r. 

Fotografia Bramy Głównej UW z 1911 r.

 

W 1915 r. po wkroczeniu do Warszawy niemieckich okupantów uczelnia znowu zaczęła funkcjonować pod nazwą Uniwersytetu Warszawskiego, a nawet przywrócono pierwotne godło z polskim orłem w koronie. Już 15 listopada 1915 r. odbyło się uroczyste otwarcie połączone z manifestacją narodową ku odzyskaniu niepodległości państwa. Jadnak zajęcia nie potrwały długo, studenci dzielnie zrzeszyli się w paramilitarną jednostkę wojskową, która przybrała nazwę Legii Akademickiej. Następnie została przekształcona 36. pułk piechoty, powszechnie rozpoznawalny pod nazwą studenckiego wojska.  Po pierwszej wojnie światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości uniwersytet zaczął prężnie funkcjonować. Na początku lat 30. był największą uczelnią w kraju, liczył około 10 000 studentów i 250 profesorów. Po śmierci Józefa Piłsudskiego w maju 1935 r., Senat UW podjął decyzję o zmianie nazwy uczelni na Uniwersytet Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

 

Brama Pałacu Brühla zburzonego w czasie wojny

Po zaledwie kilku latach statecznego funkcjonowania Warszawa, podobnie jak cała Polska znalazła się pod panowaniem wojsk hitlerowskich. W trakcie okupacji polskie uczelnie musiały zostać zamknięte, a liczne, drogocenne zbiory były wywożone do Niemiec. Budynki uniwersytetu oficjalnie zaadaptowano na koszary wojskowe III Rzeszy. Liczni profesorowie prowadzili zajęcia ze studentami w domach, mimo że groziła im za to kara śmierci. W 1944 roku w zajęciach uczestniczyło ok. 300 pracowników naukowych i 3500 studentów. Większość z nich była żołnierzami działającego ruchu oporu przeciwko najeźdźcy. Po wojnie straty były niewyobrażalnie duże, około 60% budynków zostało całkowicie zniszczonych, a materiały dydaktyczne rozkradzione lub zniszczone w 70- 80%. W akcji odbudowy i odgruzowania zaangażowali się studenci, profesorowie, jak również mieszkańcy Warszawy. Pomimo spartańskich warunków nowy rok akademicki rozpoczął się w grudniu 1945 r. 

Zniszczony Pałac Kazimierzowski, 1945 r.

 

W czasach PRL władza ponownie wymusiła zmianę godła uniwersyteckiego, na orła bez korony, zaprzestano używania również tradycyjnych tóg i biretów. Autonomia uczelni została ograniczona, pomimo kilkudziesięciu lat okrojonej swobody, Uniwersytet Warszawski rozwijał się, zostały otwarte nowe wydziały, odnowiono i wybudowano też nowe gmachy. Uczelnia przez te wszystkie lata sprawowała funkcję nie tylko ważnego ośrodka wiedzy, ale też silne centrum opozycji, zwłaszcza wśród studentów. 

Studencki wiec na UW, 8 marca 1968 r.

 

Obecnie Uniwersytet Warszawski liczy 20 wydziałów, które oferują łącznie 127 kierunków studiów. Z badań przeprowadzonych w 2013 r. wiadomo, że studiuje tam 45 793 studentów oraz 3927 słuchaczy studiów podyplomowych. Na uczelni pracuje 7070 pracowników w tym 3591 pracowników naukowych. Co roku w rankingach najlepszych uczelni w Polsce Uniwersytet Warszawski zajmuje pierwsze lub drugie miejsce. 

 

Uniwersytet Warszawski obecnie

  www.uw.edu.pl