Napoleon i Sztuka na Zamku Królewskim w Warszawie

Wystawa na Zamku Królewskim w Warszawie została zorganizowana w 200. rocznicę końca epoki napoleońskiej, którą wyznaczyła przegrana bitwa pod Waterloo w 1815 r. Od 12 września do 13 grudnia można wybrać się na wystawę i przenieść w świat rządów Napoleona I Bonaparte i rozkwitu twórczości, jaki towarzyszył jego panowaniu.  

François Gérard, Napoleon I w stroju koronacyjnym 

Ekspozycja gromadzi ponad 100 obiektów sztuki m. in. obrazy, meble, srebra, porcelanę, czy ozdobne tkaniny. Sztuka okresu Napoleona ze względów propagandowych miała rozsławiać wielkiego wodza i umacniać jego pozycję w świecie, nie tylko jako dyktatora ówczesnej Europy, ale też wrażliwego na piękno przywódcę. 

Dekoracja wazonu typu jasmin, ok. 1798–1806, manufaktura Schoelchera w Paryżu

W zgromadzonych kolekcjach można odnaleźć nowe formy i wzory, ale też wiele ze spuścizny minionych epok. Na wystawie dominują neoklasycystyczne odniesienia do starożytności, ale także fascynacja Orientem, czy sztuką Egiptu. 

Martin- Guillaume Biennais, neseser księżnej Otranto, ok. 1815 r.

 * Neseser wzorowany na neseserze, który Napoleon podarował w prezencie przedślubnym Marii Luizie. Ten prezentowany na wystawie był z kolei  prezentem ślubnym, który słynny minister policji - Joseph Fouché, wtedy noszący już tytuł księcia Otranto, zamówił dla swojej drugiej żony.

Na ekspozycji można również odnaleźć polski wątek w twórczości epoki napoleońskiej. Należy pamiętać że Polska wówczas nie istniała na mapie politycznej Europy. Utworzone Księstwo Warszawskie z inicjatywy Napoleona wzbudziło w Polakach złudne nadzieje na szybkie odzyskanie niepodległości z jego pomocą. 

Marcello Bacciarelli, Nadanie konstytucji Księstwu Warszawskiemu przez Napoleona

Kilka wybranych ciekawostek, których można dowiedzieć się zwiedzając wystawę poświęconą Jego cesarskiej i królewskiej mości, z łaski Boga i konstytucji republiki, cesarzowi Francuzów, królowi  Włoch, mediatorowi Związku Szwajcarskiego, protektorowi Związku Reńskiego: 

• Napoleon rozpoczął naukę  w szkole wojskowej w wieku 10 lat. Kiedy w 1779 roku Napoleon Bonaparte (jeszcze jako Napoleone Buonaparte) wstąpił do szkoły wojskowej w Brienne-le-Château. Mając 15 lat zaczął studia w słynnej  l’École Militaire  w Paryżu. Koledzy uważali go za prowincjusza i dokuczali mu z powodu skromnego pochodzenia i niefrancuskiego nazwiska. Może dlatego podczas pobytu w szkole Napoleon unikał towarzystwa i poświęcił się wyłącznie nauce oraz bardzo wiele czytał? Naukę zakończył w 1785 roku w stopniu podporucznika. Miał 24 lata, kiedy mianowano go generałem brygady, a 26 kiedy został dowódcą francuskiej armii walczącej we Włoszech.

•  Według świadectw współczesnych, Napoleonowi wystarczyła chwila snu, żeby znów tryskać energią. Miał też niezwykłą zdolność zasypiania i budzenia się, kiedy chciał – podobno zapadał w kilkuminutowe głębokie drzemki tuż przed  ważnymi bitwami. „Różne tematy i różne sprawy mam uporządkowane w głowie jak w komodzie. Kiedy chcę przerwać jakiś wątek myśli, zamykam jedną szufladę i otwieram inną. Kiedy chcę spać, po prostu zamykam wszystkie szuflady – i śpię.”  - mówił.

• Przyszły cesarz Francji zaczął uczyć się francuskiego w szkole w wieku 9 lat.    Napoleone Buonaparte urodził się 15 sierpnia 1796 roku na Korsyce, która od 1282 roku z niewielkimi przerwami pozostawała pod kontrolą Republiki Genui. Dopiero w 1768 w zamian za darowanie długów Genua zrzekła się pretensji do wyspy na rzecz Francji, która w tym samym roku wysłała na nią swoje oddziały. W dzieciństwie mały Nabulio – jak nazywali go rodzice - mówił dialektem korsykańskim (lingua corsa) i po włosku, francuski był trzecim językiem, jakim się porozumiewał. Co więcej do 20. roku życia Napoleon uważał Francuzów za największych wrogów kochającej wolność Korsyki.

• Napoleon jest autorem powieści Clisson et Eugénie - historii  miłości bohaterskiego żołnierza do kobiety, którą wprawdzie poślubia, ale która potem daje się uwieść jego przyjacielowi. Bohater ginie, wysłany przez rywala na pewną śmierć w bitwie. Napisana w 1795 roku powieść powstała na kanwie romansu i niedoszłego małżeństwa Napoleona z Eugénie Désirée Clary, późniejszą królową Szwecji. Duża część rękopisu powieści została zakupiona przez Tytusa Działyńskiego i znajduje się w Polsce w Bibliotece Kórnickiej.

• Z trzynaściorga dzieci Karola i Letycji Bonaparte przeżyło ośmioro. Czterej bracia i trzy siostry Napoleona zawdzięczają mu bogactwo, tytuły, karierę wojskową i polityczną. Troska o rodzinę była  elementem polityki Napoleona, który w ten sposób dążył do stabilizacji cesarstwa i utrwalenia nowego porządku w Europie.

• Zasada ruchu lewostronnego obowiązująca już od starożytności została w Europie potwierdzona prawem najprawdopodobniej w 1300 roku przez papieża Bonifacego VIII, który nakazał pielgrzymom poruszać się lewą stroną drogi. Do czasów Napoleona zarówno konni, jak i piesi trzymali się lewej strony drogi, aby w razie ataku ze strony zbliżającej się z przeciwka osoby bronić się mieczem trzymanym w prawej ręce. Również w bitwach tradycyjnie rozpoczynano atak z lewej flanki. Napoleon zmienił tę zasadę, żeby zaskoczyć wroga i wywołać zamęt w jego szeregach.  

• W ciągu całego życia Napoleon napisał około 33 tysięcy listów. Korzystał z usług regularnej poczty oraz kurierów, a także telegrafu. Pisał po francusku, włosku i angielsku – najczęściej do brata Josepha, drugiej żony Marii Luizy i pasierba Eugène’a de Beauharnais. Podobno jednego dnia potrafił podyktować lub napisać aż 10 listów pod ten sam adres. Rękopisy Napoleona posiadają 92 instytucje naukowe na świecie. Do dziś wydano 150 książek z jego listami.

• Papież Pius VII był obecny na koronacji Napoleona, namaścił przyszłego cesarza, ale to sam Napoleon włożył sobie koronę na głowę, po czym koronował żonę Józefinę. Gest miał symbolizować jego niezależność od Kościoła.

• Napoleon nie interesował się jedzeniem i miał bardzo niewyszukane gusta kulinarne. Jego ulubionym daniem był kurczak Marengo – kurczak duszony z czosnkiem, pomidorami i odrobiną brandy. Jak wieść głosi, po zwycięskiej bitwie pod Marengo(1800) kucharz Napoleona nie miał dostępu do zaopatrzenia i na poczekaniu stworzył potrawę z tego, co było pod ręką. Żeby posiłek był bardziej obfity, dorzucił do niego jajka, a na końcu ugarnirował rakami i podał ze zwyczajnym żołnierskim chlebem. „Zwycięskie danie” tak smakowało Napoleonowi, że odtąd żądał go po każdej bitwie.     

• 30 kwietnia 1803 roku doszło do transakcji kupna–sprzedaży pomiędzy Francją a Stanami Zjednoczonymi, która przeszła do historii jako Vente de la Louisiane (Sprzedaż Luizjany). W wyniku negocjacji prowadzonych przez ministra spraw zagranicznych Francji Talleyranda i Roberta Livingstona, reprezentującego prezydenta Jeffersona, USA  kupiły od Francji tereny o powierzchni 2, 14 mln km², podwajając tym samym w ciągu jednej nocy swoje terytorium. Francja otrzymała 78 mln franków (60 milionów franków gotówką oraz anulowanie długu w wysokości 18 mln franków), co umożliwiło Napoleonowi odbudowę kraju, a w szczególności armii. Z zakupionych terenów powstało 13 nowych stanów, za które łącznie z odsetkami Stany Zjednoczone zapłaciły  23 213 568 dolarów. Nie było to dużo, zważywszy, że cena 1 za jeden hektar gruntu wyniosła 10 centów. 

* Ciekawostki udostępnione na podstawie materiałów opracowanych przez Dział Oświatowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

https://www.zamek-krolewski.pl/zwiedzanie/ekspozycje-czasowe/napoleon-i-sztuka